ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ

ΑΝΕΚΔΟΤΑ Ή ΑΠΟΚΡΥΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Παρουσίαση

Η Απόκρυφη ιστορία του Προκόπιου [500 (;)-565 μ.Χ.] είναι ένα παράξενο συμπλήρωμα των Ιστοριών και του Περί Κτισμάτων του ίδιου συγγραφέα. Η εξιστόρηση των τριών πολέμων -εναντίον των Περσών, των Βανδάλων και των Γότθων- είχε σχεδόν ολοκληρωθεί όταν ο συγγραφέας, φανερά αηδιασμένος, αποφάσισε να χαρίσει εκ του ασφαλούς σε κάποιες απομακρυσμένες μέλλουσες γενεές το κουτσομπολιό των παρασκηνίων που ήταν του συρμού ενόσω ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα έπαιζαν τους αυτοκρατορικούς τους ρόλους και ο Βελισάριος οδηγούσε τα ρωμαϊκά όπλα από θρίαμβο σε θρίαμβο. Κατά τη δική του ομολογία, σκοπός της συγγραφής του βιβλίου, που ο ίδιος προφανώς ονόμασε Ανέκδοτα, ήταν να πει απροκάλυπτα την πάσαν αλήθεια που δεν είχε κρίνει φρόνιμο να καταγράψει στα εφτά βιβλία των Ιστοριών· αυτά είχαν ήδη δημοσιευτεί και διαδοθεί από άκρη σ' άκρη της αυτοκρατορίας.
Ο συγγραφέας συγκεντρώνει όλες του τις δυνάμεις στην προσπάθεια να αποδείξει την πλήρη διαφθορά του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας, την ασημαντότητα του Βελισαρίου και την αδιαντροπιά της Αντωνίνας.
Εκτός από την πολιτική διαφθορά και τα ερωτικά σκάνδαλα και τη γενική αδιαφορία για τη θρησκεία και την ηθική, ο αναγνώστης θα βρει στον Προκόπιο πολλά πράγματα, που θα του θυμίσουν τη σημερινή ζωή. Θα διαβάσει για κοινωνικές υπηρεσίες με γιατρούς και δασκάλους που πληρώνονται από το κράτος και για επιχορηγούμενες ψυχαγωγικές εκδηλώσεις· για τέλεια οργανωμένες ταχυδρομικές υπηρεσίες· για κατασκοπεία και αντικατασκοπεία· για δασμούς και φόρους, για τελωνεία, για επιβαρύνσεις στις εισαγωγές και απαγορεύσεις εισαγωγών· για πλημμελή φωτισμό των δρόμων και ανεπαρκή ύδρευση· για μονοπώλια, σταθεροποίηση των τιμών, παράνομα μερίσματα, κίβδηλες πωλήσεις και μαύρη αγορά· για άνοδο του τιμαρίθμου και για υποτίμηση του νομίσματος· για μικρότερα καρβέλια και νοθευμένα αλεύρια· για αγορανομία· για το παράφορο πάθος των φιλάθλων και τις μανιώδεις και σκληρές διαμάχες ανάμεσα στους οπαδούς διαφορετικών ομάδων.

Η μετάφραση, πλήρης και χωρίς περικοπές, έγινε από το μεσαιωνικό ελληνικό πρωτότυπο των εκδόσεων The Loeb Classical Library, 1935. Μεταφράστηκε από την παραπάνω έκδοση και η εισαγωγή του H.B. Dewing. Για το παράρτημα (βιβλιογραφία, χάρτες και χρονολόγιο) χρησιμοποιήθηκε υλικό και από την έκδοση Loeb και από την έκδοση Penguin, 19813. Η έκδοση περιέχει και πίνακα προσώπων και πίνακα τοπονυμίων.

Απόσπασμα

" Εδώ θα καταγραφούν με κάθε λεπτομέρεια όλα όσα έτυχε να συμβούν σε κάθε σημείο της Ρωμαϊκής Επικράτειας. Ο λόγος είναι ότι ήταν αδύνατο να καταγραφούν οι πράξεις με τον πρέποντα τρόπο όσο οι αυτουργοί τους ήταν ακόμη στη ζωή, γιατί, αν με ανακάλυπταν, δεν θα μπορούσα να γλιτώσω από τον πιο οικτρό θάνατο και δεν μπορούσα να είμαι σίγουρος ούτε καν για την ασφάλεια των πιο στενών μου συγγενών.
[…] Ωστόσο, καθώς τώρα πρόκειται να αποδυθώ σ' έναν διαφορετικό αγώνα, δύσκολο και φοβερά άνισο, καθώς έχει να κάμει με τα έργα και τις ημέρες του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας, αισθάνομαι να τρέμω από το φόβο μου και να κάνω όσο μπορώ πιο πίσω, όσο αναλογίζομαι ένα πράγμα : ότι τώρα πια πρόκειται να γράψω τέτοια συμβάντα που ούτε πιστευτά θα φανούν ούτε φυσικά στις επόμενες γενιές· επειδή, μάλιστα, όταν μας μιλάνε για κάτι που συνέβη πριν από πολύν καιρό, τ' ακούμε λίγο σαν παραμύθι, φοβάμαι μήπως με περάσουν για μυθοπλάστη και με κατατάξουν στους τραγικούς ποιητές.

[…] Έρχομαι να πω τι λογής άνθρωποι ήταν ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα και με ποιον τρόπο οδήγησαν στην καταστροφή τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. […] Σ' όλα τα μέρη κλονίστηκαν τα πάντα και τίποτα πια δεν έμεινε όρθιο και η σύγχυση οδήγησε σε πλήρη ανατροπή του νόμου και της τάξης. […] Καμιά έρευνα δεν διεξαγόταν για τα εγκλήματα που είχαν γίνει. Τα χτυπήματα έπεφταν απροσδόκητα πάνω σε όλους και κανένας δεν βρισκόταν να υπερασπίσει τα θύματα. Καμιά δύναμη δεν είχε απομείνει, ούτε νόμου ούτε συμβολαίου, για να διασφαλίσει την τάξη και όλα συνταράχτηκαν από την ολοένα αυξανόμενη κυριαρχία της βίας και το πολίτευμα έμοιαζε πιο πολύ με τυραννίδα, που δεν είχε όμως τουλάχιστον εγκαθιδρυθεί, αλλά κάθε μέρα άλλαζε μορφή και βρισκόταν πάντα στην αρχή της. Ακόμα κι οι αποφάσεις των αξιωματούχων έμοιαζαν να λαμβάνονται υπό το κράτος του τρόμου από ανθρώπους που το φρόνημά τους είχε καταντήσει δουλικό από το φόβο ενός ανδρός.

[…]Πουθενά στον κόσμο δεν γεννήθηκε κανείς τόσο παραδομένος σε κάθε είδους ηδονή όσο η Θεοδώρα. Συχνά πήγαινε σε συμπόσια μαζί με δέκα ή και περισσότερους νεαρούς, όλους εξαιρετικά γεροδεμένους, που είχαν κάμει δουλειά τους τη λαγνεία, και επιδιδόταν σε ολονύχτια όργια με όλους μαζί τους συνδαιτημόνες. […] Αλλά μόλις έφτασε πάλι στο Βυζάντιο, την ερωτεύτηκε ο Ιουστινιανός με παράφορο έρωτα. Στην αρχή τη συναναστρεφόταν ως ερωμένη, μολονότι την είχε ανυψώσει στο αξίωμα της πατρικίας. Η Θεοδώρα λοιπόν τα κατάφερε αμέσως να αποκτήσει υπέμετρη δύναμη και τεράστια πλούτη. Όσο για το κράτος, καιγόταν σαν προσάναμμα για χάρη αυτού του έρωτα. Με τη βοήθεια της Θεοδώρας εκείνος προξενούσε ακόμα μεγαλύτερες καταστροφές στο λαό, όχι μόνο στο Βυζάντιο, αλλά και σε όλα τα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

[…] Ο Ιουστινιανός δεν είχε κανένα από τα χαρακτηριστικά που ταιριάζουν στο αυτοκρατορικό αξίωμα ούτε καταδεχόταν να τα τηρεί μαζί με τους άλλους, αλλά και στη γλώσσα και στην εμφάνιση και στο πνεύμα εβαρβάριζε. "